De voordelen van zelf gekweekte kruiden

In het voorjaar kun je onder andere tijm zaaien. Deze meerjarige en winterharde plant zaai je bij kamertemperatuur. De kleine zaadjes kiemen niet allemaal tegelijk: sommige al na twee weken, andere wat later. Verdeel de kleine zaadjes over een potje met goed omgewoelde potgrond en ¼ zand aan hebt toegevoegd. Tijm houdt namelijk niet van vaste en te natte grond. Maar laat de zaadjes niet uitdrogen tijdens het kiemproces. Pas wanneer het niet meer vriest en de zaaiingen groot genoeg zijn kun het potje verplaatsen. Zet het op een zonnige plaats, bijvoorbeeld op de vensterbank. In mei kun je de kleine tijmplantjes naar buiten verplaatsen. Kies een droge plek in de volle zon, een pot is ideaal. Zorg ervoor dat de bodem goed doorlatend is, door er grof zand in te vermengen. In het begin mag er nog af en toe wat water gegeven worden. Wanneer het kouder wordt mag er geen water meer gegeven worden. In de winter kun je de plant beschermen door wat droge bladeren over de grond te verdelen, zodat deze minder snel bevriest.

Tijm is een houtachtige plant die erg lekker geurend is. Het sterke aroma wordt gewaardeerd in de keuken en maakt deel uit van de Provençaalse kruidenmix. Ook voor siropen wordt tijm vaak gebruikt, dankzij de stof Thymol die heilzaam is voor de luchtwegen, de spijsvertering en het afweersysteem. Het werkt namelijk ontsmettend, slijmoplossend en rustgevend. Daarom wordt het kruid ook vaak gebruikt in hoestsiropen. Het is bovendien een goede bron van vitamine K, ijzer en antioxidanten.

Verse tijm is het beste, maar je kunt de takjes ook drogen, de blaadjes verkruimelen en in een potje of kruidenmolen bewaren.

Ook oregano (Origanum vulgare) is net als tijm een plant uit de lipbloemenfamilie en moet het op een zonnige plaats in een goed doorlatende bodem. Zaai in het voorjaar in een voldoende grote pot, want dit kruid wordt hoger dan tijm.

Het bevat eveneens de stof thymol en rozemarijnzuur. Oregano is vaak een bestanddeel van Provençaalse kruiden en dus vaak gebruikt in de zuiderse keuken, maar ook in Mexico wordt het gebruikt in chili con carne en vele andere vleesgerechten, marinades en sauzen. Anders dan tijm wordt oregano pas op het einde van de bereiding toegevoegd, gezien het beter niet wordt meegekookt. Wilde marjolein is een andere naam voor oregano. Niet te verwarren met gewone Marjolein (Organum majorana), die een éénjarige plant is, maar er wel gelijkaardig uitziet en smaakt. Oregano is een natuurlijke antioxidant en goed voor je immuunsysteem. Het heeft een pijnstillende, bacteriedodende en kalmerende werking. Het is een natuurlijke bron van vitamina K, ijzer, calcium en vezels.

Een derde bestanddeel van Provençaalse kruiden is rozemarijn. Deze geurige en groenblijvende plant kan tot 2 meter hoog worden. in het begin van de zomer komen er bloemetjes aan die je kunt gebruiken om gerechten te garneren. De blaadjes heb je vooral in september. Je plant rozemarijn best op een vorstvrije, zonnige en droge plaats op goed doorlatende en kalkrijke bodem. Een grote pot is ideaal, zodat de plant in de winter binnen kan worden geplaatst op een lichte plaats. In volle grond moet de plant worden afgedekt tijdens vorst.

Deze plant met naaldachtige bladeren is naast keukenkruid in mediterrane gerechten ook een prima middel om mot uit de kleerkast te verhelpen en een ingrediënt van ‘eau de cologne’. Rozemarijn is een natuurlijke antioxidant en heeft ontsmettende en bacteriedodende eigenschappen. Het heeft een gunstig effect op de huid, spierpijn, spijsverteringsproblemen en koorts. Het kruid wordt vaak gecombineerd met dressings, aardappelen, groene smoothies, ei-gerechten.

Het volgende keukenkruid heeft een sterke geneeskrachtige werking en dankt hieraan ook de naam. Salie (wat in het Latijn ‘heil’ betekent), is familie van de Lipbloemigen en is een bladhoudende vaste plant. In de Oudheid werd deze gezien als wonderplant en het was een waardevol ruilmiddel.

Net als rozemarijn gedijt deze het best op een beschutte, zonnige plaats in kalkrijke en goed doorlatende ondergrond. In maart kan dit kruid onder glas gekweekt worden om later te verspenen en in mei uit te planten in open lucht, in de volle grond of in een pot.

Ook salie wordt vaak in mix van Provençaalse kruiden gebruikt en wordt gesmaakt bij sauzen, vlees- en visgerechten en marinades. Het heeft een sterke smaak, dus je hoeft er niet veel van te gebruiken.

Het kruid helpt de spijsvertering en verminderd krampen. Salie werkt rustgevend, is een natuurlijke antioxidant en antibioticum dat verzachtend en slijmoplossend werkt, waardoor salie uitstekend werkt bij hoest, verkoudheid en ontstekingen. Het wordt dan ook dikwijls gebruikt om thee, siroop of mondwater van te maken. Het zit boordevol essentiële oliën en bevat werkzame stoffen die helpen tegen overmatige transpiratie.

Een van de meest gebruikte keukenkruiden is peterselie. Het is familie van de Schermbloemigen, net als koriander, dille en selder.

Hoe vroeger je zaait, hoe langer je kunt oogsten. Bij kamertemperatuur kiemen de zaden het snelst. Zorg voor een voedingsrijke en vochtige bodem, verspreid de zaden en dek af met een heel dun laagje grondmengsel. Zet de zaaiingen in halfschaduw en geef voldoende water, want peterselie vergeelt in de zon. Uitplanten kan wanneer de peterselie hoger is dan 5 cm. Wanneer de plantjes groter zijn dan 15 cm en er voldoende blaadjes aan hangen, kun je wat oogsten. Pluk de plant niet helemaal kaal en laat steeds wat blad hangen, zodat er nieuwe stelen en blaadjes kunnen groeien.

Peterselie wordt niet alleen voor de smaak gebruikt, maar ook als versiering. Dit kruid wordt niet meegekookt, omdat het dan veel aan aroma verliest. Je kunt het gebruiken in kruidenboter, vinaigrettes en voor je mix van fijne kruiden. Peterselie heeft een vochtafdrijvende en zuiverende werking, is ontsmettend en ontstekingsremmend en stimuleert de spijsvertering

Bonenkruid maakt deel uit van de lipbloemenfamilie en is een sterk vertakkende, houtige plant. Er zijn twee soorten: eenjarig bonenkruid (Satureja hortensis of zomerbonenkruid) en de meerjarige soort bergbonenkruid (Satureja montana, ook gekend als winterbonenkruid of doorlevend boenkruid). De aromatische geur doet denken aan tijm, waardoor beide kruiden vaak samen worden geplant.

Vanaf april kun binnen zaaien. Wil je het liever direct buiten, dan wacht je beter tot eind mei. Verspreid de zaden voldoende zodat ze genoeg plaats hebben. Het kiemen begint al na een week. Uitplanten doe je op 20 cm afstand van elkaar, op een zonnige plaats in humusrijke bodem. De meerjarige variant moet je beschutten tegen vorst.

Om te oogsten knip je volledige takjes af en gebruik je de losse blaadjes of het takje op zijn geheel. Gedroogd geeft dit kruid meer smaak dan vers en bij het meekoken krijg je de volle smaak. Het is ook een ingrediënt van Provençaalse kruiden. Bonenkruid wordt gebruikt bij peulgerechten, vlees en vis en zorgt voor betere vertering. Bovendien werkt het ontstekingsremmend en is het goed bij problemen met het darmstelsel. Dankzij de ontsmettende en bacteriedodende werking wordt bonenkruid vaak gebruikt voor etherische olie en producten voor huidverzorging.

Basilicum behoort eveneens tot de Lipbloemenfamilie en is ook gekend als koningskruid. Deze eenjarige plant is niet winterhard, maar kun je wil binnen op je vensterbank laten overwinteren.

Je plant basilicum op een zonnige en warme plaats (20°C is ideaal) met een voedingsrijke en vochtige bodem, want het kruid is gevoelig aan de kou. Daarom zet je basilicum ook beter niet buiten. Voorkom bij het begieten dat water op de blaadjes komt, maar zorgt dat je direct de aarde water geeft. Zodra de zaden voldoende gekiemd zijn en enkele grotere blaadjes hebben, kun je ze gaan verplanten in een pot. De plant groeit het best wanneer ze de blaadjes regelmatig geoogst worden.

Het wordt vooral in de Italiaanse keuken gebruikt, meestal vers. Scheur de blaadjes en voeg ze op het einde van de bereiding toe voor het meeste smaakt. Naast een keukenkruid is het ook een antioxidant met antivirale en bacteriedodende eigenschappen.

Dille is makkelijk te kweken. Zaaien gebeurt in april of mei, direct ter plaatse. De plant uit de schermbloemenfamilie is verwant aan venkel en kervel. Wanneer je dille tussen tuinbonen zet, krijg je natuurlijke afweer tegen zwarte luis. Zowel het blad als het zaad kun je gebruiken. Net voor de bloei begint, knip je de steeltjes die ruiken naar anijs af en gebruik je ze bij gebakken vis, sauzen, dressings en pickles. Op het einde van de zomer kun je de zaadjes gebruiken in kruidenzout en augurken op azijn. Het kruid wordt dus nadien toegevoegd, anders gaat tijdens het meekoken de smaak verloren.

Dille heeft een slaapbevorderende werking en helpt tegen darm- en buikkrampen en flatulentie. Het kruid zit boordevol vitamine A en C en is ook een bron van diverse B-vitaminen en mineralen.

Een kruid dat eenvoudig gekweekt wordt in schaduw en gemiddelde bewatering is bieslook. Het is familie van ui, prei en natuurlijk ook knoflook. Aan de groene, holle steeltjes groeien in de zomer paarse bloemetjes. Om de groei van het kruid te bevorderen, knip je het meeste van deze bloemen af. Je kunt ze gebruiken om je bord te garneren, want ze zijn eetbaar. Bieslook is lekker in kruidenboter, salades, omelet en gerechten met saus. Knip een deel van de sprieten af met een schaar wanneer je het nodig hebt en gebruik zo vers mogelijk om de heerlijke aroma’s te bewaren. Door regelmatig de stelen deels af te knippen, bevorder je de groei van de plant. Bieslook is goed voor de bloedsomloop, werkt vochtafdrijvend en bevordert de spijsvertering. Het kruid bevat veel antioxidanten, vitaminen en mineralen.

Koriander behoort tot de schermbloemenfamilie en is afkomstig uit het Midden-Oosten en gedijt goed in de zon. De blaadjes zijn erg geliefd in Tex-Mex gerechten en de Aziatische keuken en worden vers gebruikt. De bladeren hebben een sterke smaak, voor sommigen zeepachtig, voor anderen citroenachtig. De gedroogde vruchtjes (verkeerdelijk vaak korianderzaad genoemd) zijn milder. Het heeft een ontgiftende werking, bevordert de spijsvertering, helpt de bloeddruk verlagen en bevat diverse vitaminen en mineralen. Voor mensen met diabetes en cholesterol biedt het kruid ook gezondheidsvoordelen. 

Dragon is een plantje dat gevoelig is aan te veel water en houdt van een zonnige plaats. De toppen bevatten etherische olie. De bitterzoete smaak van de aromatische blaadjes wordt veelal gebruikt in combinatie met azijn. Bearnaise- en tartaarsaus kunnen er niet zonder. Ook bij gevogelte en kip wordt het kruid vers gebruikt als smaakmaker. Het is een bron van vitamines B6, B2 en A en mineralen. Het bevordert de eetlust en de spijsvertering en helpt tegen krampen. Dragon is dus een topper voor je buik!

In de schaduw en met voldoende water groeit munt als een tierelier. Het is dus aangeraden om het in een pot te houden, anders neemt dit invasieve kruid al snel de ganse kruidentuin over. Er zijn verschillende soorten munt: pepermunt, aarmunt, witte munt, watermunt enz. Het is erg geliefd als smaak- en geurstof in zowel drinken als verzorgingsproducten (tandpasta, mondwater, kauwgom, shampoo) dankzij de verfrissende menthol. Muntolie wordt vaak ingezet tegen verkoudheid, hoest en griep. Het kruid is goed voor de spijsvertering en heeft een kalmerende werking op de maag, daarom gebruiken mensen vaak een pepermuntje of drinken ze muntthee wanneer ze zich misselijk voelen. De antibacteriële werking zorgt bovendien voor een schoon gevoel in de mond. Zowel in koude dranken (denk maar aan een zomerse mojito) als warme thee is munt een uitstekend idee. Maar ook aan desserts kan het een frisse toets geven.

Zin in een lekker afgekruid gerecht of een heilzame kop thee? Pluk alvast wat van je heerlijke kruiden en ga aan de slag!